Jest to jeden z niewielu obrazów, który podobał się samemu autorowi, zwykle bardzo krytycznemu wobec swojej twórczości. W liście do przyjaciela, Prospera Dziekońskiego, Gierymski pisał: „Za to Żydówka… była może
najlepszym obrazem (…) diablo plastyczna i kolorowa. Być może że przesadzam – ale w każdym razie, jeżeli kiedy na serio powrócę do malarstwa, to dla mnie pozostaną tylko duże i średnie figury – nic z pejzażu”.
Żydówka z pomarańczami zachwyca realizmem. Przejmująca jest twarz kobiety – zrezygnowanej, zmęczonej życiem i udręczonej nędzą. Aleksander Gierymski rzadko zajmował się portretem. Żydówka jest dziełem odosobnionym
na tle jego ówczesnych obrazów, głównie widoków miasta z rodzajowym sztafażem. Tym bardziej niezwykłe jest doskonałe oddanie emocji modelki. Sam artysta w tym czasie także cierpiał niedostatek, a jego twórczość
w rodzinnym mieście spotkała się z niezrozumieniem. Zarzucano mu, że koncentruje się na tematach banalnych, zamiast szukać natchnienia w historii.
Aleksander Gierymski, młodszy brat Maksymiliana, urodził się w Warszawie i przez całe życie był z nią emocjonalnie związany, choć studiował i mieszkał za granicą. W 1879 roku, po powrocie ze studiów w Monachium,
Gierymski miał zamiar pozostać w Warszawie na dłużej. Pragnął tutaj rozwijać swoją karierę artystyczną. W poszukiwaniu inspiracji przemierzał ulice. Bardziej niż eleganckie rejony Krakowskiego Przedmieścia i Łazienek,
interesowały go dzielnice nędzy – Powiśle i Stare Miasto. Jego szkicownik szybko zapełnił się scenami z życia miasta, widokami placów, brzegów Wisły, portretami handlarek, piaskarzy, rybaków; tak powstała wyjątkowa
kronika stolicy. Wiele z tych rysunków ukazało się na łamach warszawskich gazet („Tygodnika Powszechnego”, „Tygodnika Ilustrowanego”, „Wędrowca” i „Kłosów”), dla których Gierymski pracował jako ilustrator. Artysta
nie porzucił jednak malarstwa. W tym czasie stworzył kilka dzieł przełomowych dla swojej twórczości, nazywanych później obrazami warszawskimi. Między innymi właśnie Żydówkę z pomarańczami.
Bezpośrednią inspirację zaczerpnął z fotografii Konrada Brandla, wykonanych w atelier przy Nowym Świecie. Na podstawie zdjęć powstało kilka rysunków i co najmniej trzy obrazy olejne o podobnym temacie. Jeden z nich
– Żydówka z cytrynami (dziś w zbiorach Muzeum Śląskiego w Katowicach) – utrzymany jest w trochę innej, oszczędnej, brązowo-szarej tonacji. Różni się on nieco od późniejszej wersji – w kompozycji w zbiorach MNW jest
więcej przestrzeni, światła i koloru. Dlaczego Gierymski powtarzał kilka razy ten sam motyw? Z pewnością nie dla zysku. Artysta szukał idealnego ujęcia tematu, perfekcyjnego doboru środków malarskich i technik.
Wytrwale eksperymentował. W jego spuściźnie nie sposób znaleźć dwóch takich samych obrazów.
Nie sposób pominąć wojennych losów Pomarańczarki. Od 1928 roku dzieło znajdowało się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Gdy wybuchła wojna, obraz razem z innymi spakowano do skrzyń i zamknięto w magazynie.
Dyrektor Lorentz widział te skrzynie jeszcze podczas powstania warszawskiego, ale po jego powrocie do Warszawy, w styczniu 1945 roku, obrazu już nie było. Wydawało się, że został bezpowrotnie utracony. Nieoczekiwanie
odnaleziono go w 2010 roku w niemieckim domu aukcyjnym w Buxtehude pod Hamburgiem. Identyfikacji dokonano na podstawie przedwojennych zdjęć, przechowywanych w zbiorach MNW. Staraniem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa
Narodowego oraz Fundacji PZU dzieło powróciło do Muzeum Narodowego w Warszawie, gdzie poddano je gruntownej konserwacji. Dziś stanowi ozdobę Galerii Sztuki XIX Wieku.
百度翻译：http://fanyi.baidu.com
