W zaciemnionej sypialni, na łożu oświetlonym snopem światła leży umierająca kobieta, której towarzyszy mężczyzna. Obraz odwołuje się do historii pary królewskiej – Zygmunta Augusta z dynastii Jagiellonów i jego żony Barbary Radziwiłłówny, która zmarła na Wawelu w maju 1551 roku, w wieku 31 lat. Jej ciało spoczęło w krypcie katedry wileńskiej.

   Historia nieszczęśliwej miłości Zygmunta i Barbary szybko obrosła legendą, przez setki lat pobudzała wyobraźnię artystów. O otrucie Barbary podejrzewano nieprzychylną małżeństwu matkę Zygmunta – królową Bonę. Król poślubił Barbarę potajemnie w 1547 roku, czym wywołał skandal. W powszechnej opinii związek ten był mezaliansem niezgodnym z polską racją stanu. Królewska wybranka, choć pochodziła z jednego z najmożniejszych litewskich rodów, przynależała zaledwie do stanu szlacheckiego. Dopiero po długiej walce z matką oraz parlamentem Zygmunt August wymusił zgodę na koronację Barbary, do której doszło w 1550 roku. Simmlera mógł zainspirować romantyczny dramat Barbara Radziwiłłówna Alojzego Felińskiego z 1811 roku. Klimat obrazu przedstawiającego wydarzenie historyczne rozgrywające się w zacisznym wnętrzu, starannie zakomponowanym, wpisuje się w poetykę dzieł akademików. Współczesnego widza może zaskakiwać powściągliwa reakcja władcy – spokój wyrażający raczej zadumę, aniżeli cierpienie. Zgodnie z wymaganiami epoki Simmler odarł scenę z emocji. Dzięki relacji Wojciecha Gersona wiemy, że w pierwszych szkicach do obrazu artysta zawarł dużo większy ładunek dramatyzmu.

   Obraz ma bardzo klarowną, prostą kompozycję. Maestria malarza ujawnia się przede wszystkim w opracowaniu szczegółów – koronek okalających poduszkę królowej, haftowanego płaszcza, kadzielnicy stojącej przy łóżku, które od początku wzbudzały zachwyt widzów. Połączenie romantycznego tematu z doskonałym warsztatem malarza zadecydowało o sukcesie dzieła.

   Płótno powstało na zamówienie kolekcjonera Leopolda Burczaka-Abramowicza z Włodarki na Ukrainie. Obraz prezentowany na wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w 1860 roku wywołał poruszenie i ugruntował sławę artysty. Został odkupiony ze składek członków Towarzystwa i stał się zalążkiem powstającej właśnie kolekcji. Szybko doczekał się reprodukcji graficznych, które przyczyniły się do jego spopularyzowania. Sam Simmler namalował też kilka replik. Dwie z nich znajdują się w zbiorach MNW.

   Opracowanie: Dział Edukacji Muzeum Narodowego w Warszawie

   Komentarz Kuratora

   Najgłośniejszy obraz artysty, który od prezentacji na Krajowej Wystawie Sztuk Pięknych w 1860 r. ugruntował sławę Simmlera - malarza historycznego, mistrza gatunku "sztuki środka". Obraz został zakupiony z dobrowolnych składek miłośników sztuki, jako pierwszy, do zbiorów nowo powołanego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Dla zleceniodawcy, Leopolda Burczak-Abramowicza, Simmler wykonał zmniejszoną replikę, którą tu prezentujemy. Obraz miał też kilka następnych replik, był wielokrotnie kopiowany i powszechnie dostępny w odbitkach litograficznych, które wydała Zachęta jako premię dla swoich członków.Simmlera zainspirował dramat historyczny Barbara Radziwiłłówna, napisany w latach 1809-11 przez Alojzego Felińskiego (1771-1820). Obraz przedstawia scenę śmierci Barbary Radziwiłłówny (1520-1551), drugiej żony Zygmunta II Augusta (1520-1572), ostatniego króla z dynastii Jagiellonów. Dramatyczne dzieje tego królewskiego małżeństwa utrwaliły się wyjątkowo mocno w polskiej historii i kulturze. Na masową wyobraźnię oddziałały: romans i potajemne małżeństwo następcy tronu z młodą wdową ze znanego, ale tylko szlacheckiego rodu litewskiego; potem nieustępliwa walka Zygmunta o uznanie związku sprzecznego z polską racją stanu, a po śmierci ojca zmagania młodego króla z opozycją sejmową o koronację Barbary; wreszcie tragiczny finał - śmierć młodej królowej wkrótce po koronacji. Mistrzowskie wystudiowanie kompozycji, dyskretny umiar w przedstawieniu dramatu z wyważeniem akcentów tragedii oraz dbałość o każdy szczegół obrazu zadecydowały o jego niepowtarzalnym sukcesie w historii malarstwa polskiego.

   [Elżbieta Charazińska]

百度翻译：http://fanyi.baidu.com

   The dramatic love story of Barbara Radziwiłł and Sigismund II Augustus, the last king of Poland in the Jagiellonian dynasty kindled the imagination of many artists and became the subject of many works of literature. Sigismund’s secret wedding to Barbara in 1547 sparked a scandal. Popular opinion saw the union as a misalliance and an affront to the state of Poland. The reason was that the king’s betrothed, despite being from an esteemed Lithuanian family, was in fact a noble of the lowest order. Only after a long struggle with his mother and parliament did Sigismund II Augustus manage to bring about Barbara’s coronation in 1550. Giving the story a tragic ending was the young queen’s premature death a mere six months after her coronation, having never issued an heir to the throne. Some artists approached these events from the emotional perspective, choosing to focus on the grand love story above all else. Others, preferred to emphasise Barbara’s destructive influence on the young king, which hastened the fall of Poland’s ruling house and the eventual loss of the country’s sovereignty.

   It was on commission of the well-known collector Leopold Burczak-Abramowicz that Józef Simmler produced the painting, having found inspiration in Alojzy Feliński’s then-popular romantic tragedy titled Barbara Radziwiłłówna, written in the early nineteenth century. For the subject of his painting, the artist chose the moment of the young queen’s death. The end of her life is symbolised by the censer on the floor and the closed prayer book on the chair. The only suggestion of regal splendour is the bedspread lined in ermine fur.

   The painting was exhibited in 1860 to tremendous acclaim, solidifying Simmler as a leading artist of his day. Its success lay not solely in the subject it depicts but also in its artistic quality, the understated colours and the perfectly rendered details. The painting was purchased with monetary contributions from art lovers for the fledgling collection of the Society for the Encouragement of Fine Art in Warsaw, with Burczak-Abramowicz receiving a scaled-down reproduction from the artist.

百度翻译：http://fanyi.baidu.com